Etap wychowania przedszkolnego stanowi pierwszy szczebel w edukacji dziecka. W Polsce obowiązkowe jest jedynie roczne przygotowanie przedszkolne dla dzieci 6 – letnich. O uczęszczaniu młodszych dzieci do placówki decydują rodzice. Wielu z nas etap przedszkola kojarzy się z czasem beztroskiej zabawy. Sporo w tym racji, ponieważ większość aktywności dziecka, zarówno tych inicjowanych przez nie same, jak i kierowanych przez nauczyciela, ma charakter zabawowy. Aktywności te wpływają na rozwój dziecka. Przedszkole pełni bardzo ważne funkcje w życiu malucha. Zgodnie z treścią podstawy programowej „celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka”. Cel ten realizowany jest poprzez wszelkie działania o charakterze dydaktycznym, wychowawczym oraz opiekuńczym. Etap edukacji przedszkolnej to czas, kiedy dziecko nabywa umiejętności przydatnych podczas realizacji obowiązku szkolnego. Oprócz wszechstronnego rozwijania zdolności poznawczych, bardzo ważne są tutaj umiejętności przedszkolaka związane z samoobsługą, rozwojem emocjonalnym i funkcjonowaniem w grupie rówieśniczej.
Wsparcie w kształtowaniu kompetencji w wymienionych obszarach zdaje się być szczególnie ważne w przypadku przedszkolaków z zaburzeniami rozwojowymi. Zaburzenia wynikające ze specyfiki spektrum autyzmu bardzo często utrudniają dziecku nabywanie tych umiejętności, wydłużają czas ich opanowywania. Warto więc zacząć pracę nad ich rozwijaniem jak najwcześniej. Pozwoli to na uniknięcie dodatkowego stresu związanego z przejściem z przedszkola do szkoły i szybsze zaadaptowanie się malucha w nowym środowisku.
Dzieci, których rozwój przebiega w sposób prawidłowy, uczą się czynności związanych z samoobsługą poprzez naśladowanie. Obserwują aktywności wykonywane przez osoby z ich otoczenia i stopniowo, wraz z rozwojem sprawności motorycznej, imitują zaobserwowane działania. Maluchy ze spektrum autyzmu wykazują trudności w obszarze naśladownictwa. Zdecydowanie niższa też, w porównaniu do prawidłowo rozwijających się dzieci, jest ich wewnętrzna motywacja do nabywania nowych umiejętności i chęć bycia niezależnym. Do pracy nad samoobsługa należy wykorzystywać więc każdą okazję podczas pobytu przedszkolaka w placówce. Do umiejętności samoobsługowych rozwijanych w przedszkolu należą głównie czynności higieniczne, samodzielne spożywanie posiłków, ubieranie i rozbieranie się, przygotowywanie sobie miejsca do pracy (posiłku), utrzymywanie porządku.
Dziecko rozpoczynające naukę w szkole powinno posiadać umiejętność pracy przy stoliku. Umiejętność ta z jednej strony związana jest z dostosowaniem się do obowiązujących zasad (czas na pracę i czas na zabawę), z drugiej natomiast wiąże się z koncentracją uwagi na wykonywanym zadaniu. W przypadku spektrum autyzmu czas koncentracji jest często bardzo krótki. Nie oznacza to jednak, że nie są one w stanie opanować umiejętności działania przy stoliku. Ważne jest, aby rodzaj i obszerność zadania dostosować do indywidualnych potrzeb. Nauka rozpoczyna się od krótkich ćwiczeń, podczas których nauczyciel zwykle w pełni towarzyszy maluchowi. Wraz z wydłużaniem się czasu koncentracji, przedszkolak wykonuje zadania obszerniejsze. Jeśli możliwości dziecka na to pozwalają, terapeuta może stopniowo wycofywać się, stwarzając mu okazję do samodzielnego ukończenia pracy.
Kolejną grupą umiejętności kształtowanych w toku edukacji przedszkolnej, które przydatne będą dziecku w szkole, są te związane z jego funkcjonowaniem społecznym. Każda placówka funkcjonuje według ustalonego wewnętrznie rytmu dnia. Czas pracy dydaktycznej czy terapeutycznej przeplata się z czasem zabawy, posiłków, wyjścia na świeże powietrze. Dziecko uczy się przestrzegania tego planu, przechodzenia z jednej aktywności w drugą, bez oporu i przejawiania zachowań trudnych, które mogą zdezorganizować pracę grupy. Nasuwa się tutaj kolejna kompetencja, którą warto ćwiczyć u dziecka, a mianowicie umiejętność reagowania na polecenia skierowane do całej grupy. Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu bardzo często rozumieją tylko te komunikaty, które skierowane są bezpośrednio, imiennie do nich. Wykazują trudności w rozumieniu poleceń typu Dzieci siadają do stolika, nie czują przynależności do grupy „dzieci” czy „chłopców”. Dlatego podczas codziennych zajęć w przedszkolu stopniowo wprowadza się różne rodzaje komunikatów, aby dziecko nauczyło się, że oprócz tego, że jest „Krzysiem”, jest również „dzieckiem” lub „chłopcem” i mogło prawidłowo reagować na polecenia nauczyciela. Umiejętnością przydatną w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej jest także umiejętność czekania na swoją kolej. Dzieci z autyzmem przejawiają w tym obszarze trudności. Chcą wykonać powierzone im zadanie i sprawnie przejść do dalszego działania. Pomocne jest tutaj wprowadzanie gier i zabaw opartych na zasadzie naprzemienności lub nauka np. czekania w kolejce do umycia rąk. Tak jak we wszystkich działaniach stosuje się zasadę indywidualizacji – czas oczekiwania dziecka na wykonanie zadania czy polecenia dostosowany jest do jego możliwości i ulega stopniowemu wydłużaniu.
Jednym z osiowych objawów autyzmu są zaburzenia w obszarze mowy i komunikacji. Rozwijanie kompetencji małego dziecka w tym zakresie jest niezwykle ważne. Może w znaczący sposób ułatwić dziecku odnalezienie się w nowym środowisku, jakim jest szkoła i pomóc w uniknięciu dyskomfortu związanego z brakiem zrozumienia przez otoczenie. Nabywanie umiejętności w tym obszarze dotyczy zarówno dzieci mówiących, jak i tych nieposługujących się mową werbalną (wdrożenie alternatywnych metod komunikacji). Uwagę skupia się tutaj na kształtowaniu u dziecka właściwych, społecznie akceptowalnych sposobów wyrażania potrzeb i próśb.
Pobyt dziecka w przedszkolu jest niezwykle ważny dla jego rozwoju. Działania podejmowane w tym czasie pozwalają na kształtowanie umiejętności ułatwiające stawianie kolejnych kroków na szczeblach edukacji. Ważne jest więc, aby przedszkolne przygody zostały rozpoczęte jak najwcześniej. Warto również wspomnieć, że w przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, a więc także maluchów ze spektrum autyzmu, możliwe jest odroczenie obowiązku szkolnego i przedłużenie etapu edukacji przedszkolnej do 9 roku życia.
